LAND HANDICRAFT


FETU AFIAFI
Te fale e faite mai i fala, lau, launiu, gigie, kolokolo mo sagale.
Te ata ote fale tena ko te ata mua ote Falekaupule Niutao.






KUMETE
Te kumete e faite mai te lakau kote fetau tela e aumai koa talai ai ke pukupuku mai tua, mai kona koa talai ai tona pukumute. Fakamaniania fakalelei ko mafai ai o fakaoga mo fai meakai








PANAKUA
Te panakua kote toe kope taua ote fenua tela e isi foki loa se kaiga io latou te iloga tena. Te panakua e faite mai te lakau kote fetau tela e talai ke foliga pelka me se kautali tela e fakaoga tele manafai koa poko te oge vai iluga ite fenua. Kafai koa manakogina te vaiua koa tuku ai te panakua kite laa ke oko loa kite taimi e too ai te vaiua.

"The art of Rain Maker - through spiritual ritual.  This is one of the most important on the island, because if there is no rain or drought season. This people use this art to make the rain fall. The art is still known in some of the family on Niutao Island. Only members of the family has this ability to make the rain fall. "








TOKI VAKA
Te toki vaka e faite mai te fasua, kafai e mafaufau tatou ne mo aso taumua seki ai ne mea fakamata i vaitaimi kona. Ka ko te tufuga fai vaka e isi ne fuatapune a ia mo fakakakai tona toki fasua. E tolu vaega e faite ki ai te toki vaka. E tasi te tama putu fasua, tai te kau fetau mote gafa faa kolokolo. E faite penei - tuku te putu fasua ki luga i te kau fetau tela peke koa fau ai ke mau kite kolokolo. Ko tona aoga mo talai a vaka. Ke i ona aso nei ko fakaoga a mea faigaluega a palagi pela mo te taku.




KIPAKIPA
Te kipakipa se mea e aoga e keli ai sose mea tela e manakogia ke keli, a ia se sevolo manafai e fakatusa ne tatou ki aso nei. Te kipakipa tenei ko ia tel ne keli ai te vaipulaka. Se kope taua kae aoga ki tino o aso mua kae nei ko se fakaoga aua koa uke a sevolo. A ia tenei e foliga pela mo se foe e vaalo ai vaka kae kote mea tona mata ki mua e tai pukupuku kae tai popoko foki ki lalo. Tona loa kaati kote aga lima kite aga ono kae e faite kite lakau kote kanavaia me kote fetau. Asu a one ia me keli one. Se kope  taua kae aoga i tino o aso mua pela ailoga mote aoga ote sevolo i aso nei.

"Kipakipa in now days known as shovel. This is a local shovel mainly made for the purpose of digging just like the shovel used in now days. "








TUKITUKI PUFASA
Ate tukituki pufasa e faite mai i te lakau ko te gigie kae fakaoga mo tukituki lausulu mo lalaga ai a papa mo lopa (mekei).
















TUAI
Ate tuai ne faite mai i te fasua mai ite tai, e kana ne koe te fasua tena ke tai foliki ko fau tasi ai ne koe mo se kaufetau.
Ko tena aoga e valu ki ai a niu mo fai a meakai a tino Niutao i aso mua.
















 TUI LAU
Ate tui lau e faite mai te gigie. Tena aoga aia e fakaoga mo tui ai te lau.



















 SOSONI VAI
te sosoni vai e faite mai te pii tela koa oti ne tue tena gaati keatea ko fakapuu ai ana mata e 3 mai luga koa sai te kolokolo kite lakau tela e nofo kise 3 futu te loa ko fakaoga ai mo asu vai mai lalo ote vaikeli.








VENE
Ate vene se kope taua kae aoga i aso mua pena foki i ona aso nei. Ate vene ne faite mai te lakau kote kie, ko lausulu koa mafai ai o faite te vene. Te aoga ote vene:

i. Mo sasai a tinae o fafine i taimi e laga ai a papa me kote lopa.
ii. Mo vene a kaiao ki vao ite vaipulaka pela foki te aumaiga o fuaniu     mai vao.
iii. Mo sasai tinae ote fafine ite taimi e fanau ai te fafine ko mafai o fakaoga te vene ko oki kite taimia e matua ai te tamaliki kise tasi tausaga



 KUMETE SUKE
Ate kumete e faite mai te fetau. Fakaoga mo tue ai a fekei mo nisi mea kai kola e manakogina ke fakaoga te kope tenei.



















ANO
Ate ano se mea e fai sale kiei a tafaoga i aso mua. Ate ano se mea e pukupuku kae makeke. E faite penei ate ano. E mai au lausulu e tolu, koa lalaga ai ne koe kote mea ke pukupuku oti ne laga koa sulu ai ne  koe kote mea ke tai makeke malie. Tena te mea e igoa kite ano. Kae fakaoga mo fai sale ate tafaoga  kote ano ke oko mai ailoa ki ona aso nei.






 KAUTALI
 Ate kautali e faite mai vaega laau e tolu konei, te sagale, puavao mote fetau. E kati ifo ki lalo te lakau, ko talai ai kite toki ke foliga mai pela mmase kautali. A tena aoga mo asuasu ai a vai a tino i aso mua, kae i ona aso nei koa seai.








 Tokotoko  
Ate tokotoko se mea e lasi tena oga i aso mua. E faite mai te lakau tenei kote fetau. Tenei tena faitega - e kati mai a tau kaufetau, talatalai muamua ne koe koa fakamaniania ai, kae ko tena loa e fai futu.

Ko tona aoga i aso mua e fakaoga sale mo sasale kiai a tino masaki ia me ko tino matuaa ke oko mai ailoa ki ona aso nei.

1 comment:

  1. OMG i just knew it nw dat Niutao hv da Panakua dat they use to make da rain fall kalofa loa au seiloa nee au a mea toku fenua bahahah.....anywayz it really look nice diz handicraft frm NTO....some more handicraft plizz

    ReplyDelete

No bad comment allow